Арга дом, зурхай судлалын “Гайхамшигт билгүүн төв”-ийн хүндэт доктор Ц.Сарантуяатай ярилцлаа.
-Усан бар жилийн ерөнхий өнгө зурхайн ухаанд хэрхэн бууж байгаа талаар та хэлж өгөөч?
– Ерөнхийдөө бол усан бар жил нь алт мөнгө, эд баялгаар элбэг болоод хүмүүс нь аз жаргалтай байна гэж зурхайд зурагджээ. Дорны зурхай 12 жилийн таван махбодиор хувилан 60 жил байх бөгөөд үүнийг жаран гэж нэрлэдэг. Жаран нь жил тус бүрээрээ тодорхойлсон нэртэй бөгөөд үүгээрээ тухайн жилийн өнгө аясыг шинждэг учиртай. Сайжруулагч хэмээх усан бар жилийн нь хур бороо, ургац, хүн ардын ерөнхий аж байдлыг нь шинждэг шороон үхрийн зурлагад үхэр нь хөх толгойтой, цагаан ходоодтой, ногоон биетэй, эвэр сүүл чих нь шар, омруу, дөрвөн шийр нь улаан байна. Үүгээр шинжлэн үзэхэд улирлын ихээр гантай, салхи ихтэй жил болно. Улирал бүрийн сүүлчээр хур бороо элбэг, газар, гал, усны аюулаас болгоомжил гэсэн байна. Мөн өвс ногооны гарц нь дунд байна. Идэр залуус болох дунд түшмэдэд ээлтэй сайн ажил үйлс нь бүтэмжтэй, бага балчир нялхас болон энгийн ард иргэдэд ширүүн, өндөр дээд суудалтан болон өвгөд хөгшдөд ширүүвтэр байх төлөвтэй. Жилийн ерөнхий төлөв нь ард түмэн улс, орон хямралтай болон ноёд дээдэст гэм их харшилтай байх тул ард иргэд өөрийн бие, хэл, сэтгэл гурвыг маш сайн мэдэрч далд ухамсартайгаа зөв харьцах жил ирлээ. Мөн амны билэгийг ихэд дээдлэн явбаас халдвартай өвчин намжина гэжээ.
-Энэ жил ямар ямар жилтнүүд илүү анхаарвал зохистой вэ?
– 2010, 1986 1950, онд төрсөн 13, 37, 73 насны жил орж байгаа хүмүүс маш их анхаарах нь зүйтэй. 13 настанд бие өвдөх гээд байдаг учир жилийн засал номыг сайн хийлгэхийг зөвлөж байна. Жич хэлээд байгаа учир нь 13-ны жил дээрээ өвдвөл ужиг тогтох нь олонтаа байдаг тул эцэг эхчүүд хүүхдэд засал хэрэггүй гэх мэтээр назгай хандах хэрэггүй. Мөн нөхөр махбодь жилд тохиож буй 1998, 1938 онд төрсөн 25, 85 насны жил орж байгаа хүмүүс жаргал, зовлон ээлжилдэг тохиолтой учраас анхаарч, засал сайн хийлгээрэй. Дайсан махбодьтой 1986, 1926 онд төрсөн 37, 97-ны жил орж байгаа хүмүүс хийморь доройтох, бие өвдөх, гарз гарлага гарах нигууртай учир Ширнэн, Догсом уншуулж, лус тахиулах болон усан балин өргөх засалтай. Их махбодьтой 1974 оны 49 насны жил орох хүмүүс сүлд доройтдог, амь насны зэтгэр хөдлөх, хорлол хөнөөл ихтэй байдаг учир өөрийн биеэ сайн анхаарч засал сайн хийлгэх хэрэгтэй. 1962 оны эр, эм бар нь 61 насанд өөрийн махбодьтой жил гарч байгаа тул хэл, ам, хэрүүлээс хол байхгүй бол гадны хөнөөл гарах гэмтэй тул анхаар. Эр хүн жилээ угтах тул ширүүн, эм хүн жилээ дагах ширүүн учраас дээрх шинжүүдээс ажиглан жил орохын өмнө, аль эсвэл жил орсны дараа засал хийлгэх хэрэгтэй байна.
-Өөр анхаарах зүйл…?
-Урвасан жил буюу дотоод жилийн нөлөө гэж бас бий. Огторгуйн үүд нээгдэх, газрын үүд нээгдэх, яс тасрахын үүд нээгдэх, хагацахын үүд нээгдэх, үгүйрлийн үүд нээгдэх гэж буусан жилтнүүд заавал хаалгах дом, засал хийлгэх хэрэгтэй. Олзны үүд нээгдэх нь бол сайн. Мөн 33 насны мөчлөг нь тохиож буй 1990 оны төмөр морь жилтэнгүүд анхаарах хэрэгтэй.
-Харш жил, харшийн харш жилийн засал гэж бас ярьдаг. Тэр тухайд?
-Огторгуй жил болох учир 1963 оны усан туулай жил эрхтэн нь адилхан махбод учир эр эм хүмүүс харшийн ширүүн хэмээн засал хийлгэнэ. Харш жилтнүүд буюу бич жилтэн, их харш гахай, могой жилтэнд бага харш байна. Нохой, морь жилтэн ивээл боловч ивээл жилийн харш, харин үхэр жилтнүүдэд цагаан жил буюу тэмцэлдэх харш тул хэрүүл тэмцлээс хол бай. Бич жилтнүүд дүнсэр буюу их харш жил гарч байгаа болохоор амь насны зэтгэр хөдөлдөг учраас ажил үйлс нь саад гардаг учир анхаар. Жилийн засалд шамдах нь зүйтэй. Гахай, могой, жилтнүүд бага харш тул хэл ам, бие өвдөх, хямрах, могой жилтнүүдэд сэтгэл санаа хямрах, гарз гарахаас болгоомжил. Жадамба, ногоон дарь эх уншуул. Бага харшийн засал нь амин золиг гаргуулбал сайн байна. 5 шар мэнгэ, 6 цагаан мэнгэтэй хүмүүсийн мэнгэ голлож байгаа. 1986, 1950 оны бар жилтнүүд засал сайн хийлгэх, мөн хэрүүл тэмцлээс хол байх, гарз гарахаас болгоомжил. Гахай, хулгана, үхэр, луу, хонь, нохой жилтнүүд нашиддүрсэмийн засалтай. Есөн хар, есөн цагаан чулуугаар нашиддүрсэмийн заслыг тул заавал хийлгээрэй. Энэ нь үхэх, өвдөх, хүүр гэсэн утгатай гурван утгын нийлбэр бөгөөд өвдөх нь гарз гарах, үхэх нь ажил ажил үйлсдээ анхаарах, хүүр нь хэл амнаас болгоомжил гэсэн утгыг илтгэдэг.
– Та хэвлэлд өгсөн ярилцлагууддаа лустай зөв харьцах тухай байнга хэлж иржээ. Их энгийн үгээр тайлбарлаж өгөөч?
– Хүмүүс уул, ус, байгаль дэлхийд таагүй хандвал лус хилэгнэнэ гэж ойлгодог. Гэтэл үнэндээ эр, эм хүмүүс гэртээ хэрүүл үүсгэхэд ч лус догширч барцад нүүрлэж байдгийг хөгшин залуугүй ойлгодоггүй. Бидний орон гэр, байр, орд харш өргөө, тулга тотго энэ бүгдэд лус байдаг. Иймд лусын буулттай өдөр гэр орондоо хиншүү гаргах, хэрүүл үүсгэх, үр хүүхдээ хараах нь лусыг догшруулж өвчин зовлонг дуудаж байдаг юм. Энэ мэтээр ойлгомжтой хэлэхгүй бол дээр, дооргүй л буруу ойлголттой явдаг, тэрнээсээ болж алдаж энддэг. Танд лус хилэгнэсэн байна гэхээр “ёстой тийм юм байхгүй, би ямар хөдөө гадаа явах биш” гэсэн хүмүүс олон байдаг юм. Бас дээр нь нэмж хэлэхэд ард түмэн минь шүлс, нусаа хаях газар нь хая гэж хэлмээр байна. Хүний энэ мэт ялгадсаар хооллодог лус ч гэж байдаг. Хаа хамаагүй ялгадсаа хаяад явбал энгийнээр тайлбарлахад халдварт өвчнөөс салахгүй гэсэн үг. Уул ус ухаж алт чулаа хайж яваад лусын өвчин тусдаг. Эмнэлэгт очдог, тэнд харшлын өвчин л гэж хэлнэ. Аман дээр нь байнга яр гараад эм, тосонд дарагдахгүй хүн сэвтээсэн газартаа зүрхнээсээ залбирч мөргөж нүглээ наминчлаад лусын ном болон усан балин өргүүлэхэд зүгээр болчихдог. Ийм л учиртай юм. Лус ганцхан өвлийн адаг үхэр сард л унтдаг байна. Бусад үед сэрүүн байдаг.
-Та олон мэдээллийг маш энгийнээр тайлбарлаж өгдөг. Өөр нэмж хэлэх зүйл байна уу?
-Надад олон хүн ирдэг, ярьдаг. Дийлэнх нь хэл ам, хэрүүл тэмцлийн асуудалтай хандана. Хэрвээ хүнд бусдын хэл амнаас сэвтсэн шиг санагдаад цээрлээд байвал гэртээ очоод сүү буцалгаад уучих.За бүр айгаад байвал эсгий хайчлаад хаалганыхаа зүүн талынхаа хатавчинд хийчих. Муу юм танайд орохгүй. Бор давсыг гэр байшингаа тойруулаад дөрвөн буланд нь асгачих. Иймэрхүү энгийн заслууд нэг хэсэгтээ л гадны хэл ам, хэрүүл тэмцлийг хааж чаддаг. Хүн чинь сэтгэлээрээ сүсэг бишрэлээрээ амьдардаг амьтан. Тийм учраас ядаж л энгийн сайн аргуудаар өөрийгөө хамгаалаад сурчих хэрэгтэй.
-Танд баярлалаа. Хүмүүс ярилцлага гарахаар энэ хүнтэй яаж холбогдох вэ гэж асуудаг. Тантай яаж холбогдож болох вэ?
– 99913643 дугаарын утсаар холбогдоод ярьж болно.
